Ο Δονζουανισμός

 

Αν αρκούσε μόνο ν’αγαπάμε, τα πράγματα θα ήταν πιο απλά. Όσο περισσότερο αγαπάμε, τόσο περισσότερο το παράλογο εδραιώνεται. Αν ο Δον Ζουάν αλλάζει συνεχώς γυναίκες, δεν το κάνει από έλλειψη αγάπης. Είναι γελοίο να τον παρουσιάζουμε σαν έναν θεόπνευστο που αναζητά την απόλυτη αγάπη. Αντίθετα, επειδή τις αγαπάει όλες το ίδιο παράφορα και κάθε φορά με όλο του το είναι, επαναλαμβάνει αυτή τη προσφορά του εαυτού του κι αυτή την εμβάθυνση της αγάπης του. Κι έτσι, καθεμιά από αυτές ελπίζει να του προσφέρει εκείνο που καμιά δεν του προσέφερε ποτέ. Κάθε φορά σφάλλουν οικτρά και το μόνο που κατορθώνουν είναι να τον κάνουν να νιώσει την ανάγκη αυτής της επανάληψης. «Μα επιτέλους!» αναφωνεί μία απ´ όλες, «σου έδωσα την αγαπη». Δεν θ’απορήσουμε που ο Δον Ζουάν απαντάει γελώντας: «Επιτέλους; Όχι, αλλά μια ακόμα φορά». Γιατί θα ‘πρεπε κάποιος ν’αγαπάει σπάνια για ν’αγαπάει πολύ;

[…]

Είναι γι’αυτό εγωιστής; Με τον τρόπο του, χωρίς αμφιβολία. Μα κι εδώ ακόμα, πρέπει να συμφωνήσουμε. Υπάρχουν εκείνοι που φτιάχτηκαν για να ζουν και οι άλλοι που φτιάχτηκαν για ν’αγαπούν. Ο Δον Ζουάν, τουλάχιστον, θα το παραδεχόταν. Μα θα το έκανε εν συντομία, καθώς έχει τη δυνατότητα επιλογής. Γιατί η αγάπη, για την οποία μιλάμε εδώ, είναι στολισμένη με τις αυταπάτες του αιώνιου. Όλοι οι ειδικοί του πάθους της αγάπης μάς το λένε, δεν υπάρχει άλλη αιώνια αγάπη εκτός από την αγάπη μετ’εμποδίων. Δεν υπάρχει πάθος χωρίς αγώνα. Μια τέτοια αγάπη δεν τελειώνει παρά με την ύστατη αντίφαση που είναι ο θάνατος. Πρέπει να είσαι ο Βέρθερος ή τίποτα. Κι εδώ πάλι, υπάρχουν πολλοί τρόποι αυτοκτονίας, κι ένας απ’αυτούς είναι η πλήρης αυταπάρνηση και η λήθη του ίδιου του εαυτού σου. Ο Δον Ζουάν, όπως κι ο οποιοσδήποτε, ξέρει ότι αυτό μπορεί να είναι συγκινητικό. Αλλά είναι ένας από τους λίγους που γνωρίζουν ότι το πιο σημαντικό δεν είναι αυτό. Το γνωρίζει πολύ καλά: εκείνοι τους οποίους ένας μεγάλος έρωτας παρεκτρέπει από την προσωπική ζωή τους, πλουτίζουν ίσως, αλλά οπωσδήποτε φτωχαίνουν τους άλλους, αυτούς που διάλεξαν ν’ αγαπήσουν. Μία μάνα, μια παθιασμένη από αγάπη γυναίκα, είναι αναγκαστικά σκληρόκαρδες, γιατί η καρδιά τους έχει σπονακρυνθεί από τον κόσμο. Ένα μονάχα συναίσθημα, μία μονάχα ύπαρξη, ένα μονάχα πρόσωπο, έχει καταβροχθίσει το παν. Μία άλλη αγάπη συγκλονίζει τον Δον Ζουάν και είναι λυτρωτική. Κουβαλά μαζί της όλα τα πρόσωπα του κόσμου και κάνει την καρδιά να σκιρτά επειδή αναγνωρίζει ότι είναι φθαρτή. Ο Δον Ζουάν επέλεξε να είναι ένα τίποτα.

 

Albert Camus, «Ο μύθος του Σισύφου», Εκδ. ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ (απόσπασμα)

Taedium vitae

Μήπως η θλίψη δεν είναι παρά μετριασμένη κατάθλιψη; Δεν υπάρχει κατάπτωση, πτώση μέσα στη θλίψη. Ζήτημα διάθεσης, κατάστασης: η στάθμη της διάθεσης είναι χαμηλή. Ούτε καλή ούτε κακή. Επιδίδομαι στις ασχολίες μου, κενός.

Νεκρός χρόνος. Όσοι μισούν τις Κυριακές, τις «γιορτές», τους άδειους δρόμους, τα κατεβασμένα ρολά των μαγαζιών, τον βαρύ ουρανό.

Η θλίψη σκοτώνει τη φαντασία.

Μάλλον συγχέω τη θλίψη με την πλήξη, αυτές τις δύο μορφές άρνησης. Όταν είμαι θλιμμένος, σημαίνει ότι μου αρνήθηκαν κάτι. Όταν βυθίζομαι στην πλήξη (αν και προτιμώ τη σκέψη ότι αυτή με πλήττει), εγώ είμαι εκείνος ο οποίος αρνείται οτιδήποτε θα μπορούσε να είναι δώρο.

Taedium vitae, χειρότερο κι από την αηδία: δεν έχω όρεξη για τίποτε. Γεύομαι τη ζωή, απολαμβάνω: καθεμιά αίσθησή μας μπορεί να γίνει όργανο απόλαυσης. Παραδόξως, οι ζωγράφοι νεκρών φύσεων είναι εκείνοι που αποκαθιστούν για χάρη μας την εφήμερη γεύση των πραγμάτων. Κι ο Βουιγιάρ, τη γεύση όλων εκείνων που μας περιβάλλουν.

Υπάρχει τίποτα πιο θλιβερό από ένα θλιμμένο παιδί; Ποιος του έκοψε τη φόρα;

Ένα παιδί πλήττει: σημαίνει πως έπαψε να πιστεύει στη δύναμη της αυταπάτης. Ξάφνου σταματά το παιχνίδι. Όχι όμως για να πάει να μελετήσει τα μαθήματα που απαιτεί το σχολείο. Όχι, τίποτα δεν το ελκύει. Προοιωνίζεται τον αργόσχολο άνθρωπο.

Jean-Bertrand Pontalis, «Παράθυρα», Εκδ. ΕΣΤΙΑ (απόσπασμα)

Πίνακας: Edouard Vuillard, The salon of madame Aron

Το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ

 

-«Δεν υπάρχει καλή επιρροή, κύριε Gray. Κάθε επιρροή είναι ανήθικη, ανήθικη από επιστημονική άποψη».

-«Γιατί;»

-«Διότι να ασκείς επιρροή πάνω σε έναν άνθρωπο σημαίνει ότι του δίνεις την ίδια σου την ψυχή. Εκείνος τότε δεν έχει τον δικό του φυσικό τρόπο σκέψης, δεν τον φλογίζουν τα δικά του πάθη. Οι αρετές του δεν είναι αληθινές. Οι αμαρτίες του, αν υπάρχει αυτό που ονομάζουμε αμαρτία, είναι δανεικές. Γίνεται η ηχώ της μουσικής κάποιου άλλου, ο ηθοποιός ενός έργου που δε γράφτηκε για αυτόν. Ο σκοπός της ζωής είναι η εξέλιξη του εαυτού μας. Να πραγματοποιήσουμε τις επιταγές της φύσης μας – γι’ αυτό το σκοπό ήρθαμε στη γη. Οι άνθρωποι φοβούνται τον εαυτό τους στις μέρες μας. Έχουν ξεχάσει το ύψιστο καθήκον, το χρέος που έχουμε απέναντι στον ίδιο μας τον εαυτό. Φυσικά είναι γεμάτοι ευσπλαχνία. Ταΐζουν τους πεινασμένους και ντύνουν τους ζητιάνους. Αλλά οι ίδιες τους οι ψυχές πεινούν και είναι γυμνές. Το θάρρος έχει εκλείψει απ’ την φυλή μας. Ίσως και ποτέ να μην το είχαμε. Ο φόβος μπροστά στην κοινωνία, που είναι η βάση της ηθικής, ο φόβος μπροστά στο Θεό, που είναι το μυστικό της θρησκείας- αυτά μας κυβερνούν. Αλλά…..»

…»πιστεύω ότι αν ένας άνθρωπος ζούσε τη ζωή του με πληρότητα, αν την εξαντλούσε ως την τελευταία της σταγόνα, αν έδινε μορφή σε κάθε του συναίσθημα κι έκφραση σε κάθε του σκέψη, αν υλοποιούσε κάθε του όνειρο- πιστεύω ότι ο κόσμος θα κέρδιζε μια τόσο καινούρια και ορμητική χαρά, που θα ξεχνούσε όλες τις αρρώστιες του μεσαιωνισμού και θα επιστρέφαμε στο ελληνικό ιδεώδες- ίσως και σε κάτι λεπτότερο, πλουσιότερο κι από το ελληνικό ιδεώδες. Αλλά ακόμη και ο πιο γενναίος ανάμεσά μας φοβάται τον ίδιο του τον εαυτό. Ο αυτοακρωτηριασμός των αγρίων επιβιώνει τραγικά στην αυταπάρνηση που φθείρει τις ζωές μας. Τιμωρούμαστε για τις αρνήσεις μας. Κάθε παρόρμηση που πολεμάμε να καταπνίξουμε, μένει κρυμμένη και δουλεύει μέσα στο μυαλό και μας δηλητηριάζει. Το σώμα αμαρτάνει μια φορά και ξεμπερδεύει, γιατί η πράξη είναι ένας τρόπος εξαγνισμού. Δε μένει τιποτ’ άλλο παρά η ανάμνηση μιας απόλαυσης ή η πολυτέλεια της μεταμέλειας. Ο μόνος τρόπος να ξεφορτωθείς έναν πειρασμό είναι να ενδώσεις σε αυτόν. Αν του αντισταθείς, η ψυχή σου θ’ αρρωστήσει απ΄τη λαχτάρα για τα πράγματα που η ίδια απαγόρευσε στον εαυτό της, απ’ την επιθυμία για όσα οι τερατώδεις νόμοι της έχουν κηρύξει τερατώδη και παράνομα. Κάποιος είπε ότι τα πιο σημαντικά γεγονότα του κόσμου συντελούνται μέσα στο μυαλό. Στο μυαλό, λοιπόν, και μόνο σ’ αυτό γίνονται και οι μεγαλύτερες αμαρτίες του κόσμου».

Oscar Wilde, «Το Πορτραίτο του Ντόριαν Γκρέυ», Εκδ. Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος (απόσπασμα)

Από το κοχύλι στο μαργαριτάρι

Και ήρθε η ώρα να κάνουμε μια πολύ σοβαρή ερώτηση: “Να αφήσουμε τα πάθη μας να μας κυριεύσουν ή να τα τιθασεύσουμε; Θα απαντήσουμε με την ερώτηση:αν δεν αφήσουμε τα πάθη μας να μας κυριεύσουν τότε γιατί ήρθαμε σε αυτόν τον κόσμο;

Θα μπορούσαμε να πούμε ότι ανάμεσα στα τόσα στοιχεία της ζωής κυρίαρχο είναι το πάθος. Η ένταση των συναισθημάτων που βιώνουμε σε μια σοβαρή σχέση. Σε τελική ανάλυση, στιγμές αλήθειας ζούμε μόνο αν έχουμε δεσμό με άτομο που μας προκαλεί φλογερή επιθυμία και μας μεταγγίζει την ορμή των δικών του συγκινήσεων. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό ζήτημα, δεδομένου ότι ζούμε στον πολιτισμό του ψεύδους, ότι συνηθίσαμε να αποκρύπτουμε και να ψευδόμαστε.Μόνο όταν διεγείρεται το συναίσθημα παύουμε να λέμε ψέματα. Το πάθος μας ωθεί να φανερώνουμε την αλήθεια μας. Γιατί λοιπόν να στερούμε από τον εαυτό μας αυτή την τόσο σημαντική και αυθεντική εμπειρία; Γιατί να τρομάζουμε από τα πάθη μας και να τα συγκρατούμε;

Είναι μια μορφή άμυνας χαρακτηριστική των “αυστηρών” ανθρώπων, αυτών που προφυλάγονται από κάθε αλλαγή και επαναστατική πνοή. Λανθασμένη στάση, γιατί ο άνθρωπος ζει μόνο όταν τρέφεται από τα πάθη του. Διαφορετικά “φυτοζωεί” ή απλώς “επιβιώνει”. Και όταν λέμε πως ένας άνθρωπος “ζει “δεν εννοούμε ότι απλώς μπορεί και ανοίγει τα μάτια του κάθε πρωί. Αλλά ότι έχει και μια καρδιά που χτυπά στο ρυθμό των συγκινήσεων του. Ότι νιώθει γεμάτος ενέργεια και δύναμη. Ότι σέβεται τις επιθυμίες του, τις αφουγκράζεται και δεν τις καταπνίγει. Η ψυχοθεραπευτική μου εμπειρία, μου επιτρέπει να πω μετά βεβαιότητας, ότι τα προβλήματα των ασθενών που καταφεύγουν σε ψυχιατρική υποστήριξη, προέρχονται κατά πρώτο λόγο από τον κόσμο των παθών. Είναι άνθρωποι που ταλανίστηκαν από τα πάθη. Που εξάντλησαν στην κυριολεξία τα ψυχικά τους αποθέματα.

 

Aldo Carotenuto, «Η ψυχή της γυναίκας», Εκδ. ίταμος (απόσπασμα)

Rene Magritte, The Lovers II