Γράμμα σε μια νέα ποιήτρια

rilke2

…Θα έπρεπε, κανονικά, να γνωρίζει κανείς πρώτα τι είναι τα ποιήματα, για να μπορέσει να πει τι σημαίνουν αυτά τα ποιήματα. Κι έτσι κάνει μια πρώτη απόπειρα: Δεν είναι σκέψεις, αλλά ενδείξεις ευγνωμοσύνης. Δεν έχουν την αφετηρία τους στις αισθήσεις, αλλά στη νοσταλγία. Αιτία γέννησής τους δεν είναι ένα τοπίο και δεν μπορούν να πραγματωθούν στη ζωγραφική βουνών και δέντρων, σπιτιών και κοπαδιών.

Ένα γέλιο που δεν εκδηλώθηκε είναι, ή ένα κλάμα που τα μάτια ήταν πολύ μακριά του. Ή ένας κίνδυνος που δεν έγινε κατανοητός, ή ένας τρόμος που δεν ωρίμασε. Ή η ανάμνηση μιας κοιλάδας, ενός ονείρου ή ενός πύργου κάπου στα παιδικά χρόνια. Ή μια αγάπη που δεν γίνεται να χαριστεί σε κανέναν ή ακόμα και μία που χάθηκε, που αφέθηκε να πέσει μέσα σε κάποια σκοτεινή καρδιά. Ή μια πίστη που που άρχισε να αμφιβάλλει ή μια αμφιβολία που μετατράπηκε σε κάτι δυνατό ή μια δύναμη που έχει ενηλικιωθεί και όμως δεν βρίσκει μήτε δόξα μήτε γαλήνη μέσα στη ζωή.

Και πολλά ακόμα ή…

Ήδη γίνεται φανερό: τα ποιήματα συμβαίνουν μόνο σε εκείνους τους ανθρώπους οι οποίοι, δίπλα και πίσω από τις συνηθισμένες, κοινές αισθήσεις, φυλάνε έναν αφανέρωτο θησαυρό αισθημάτων γιορτινών και ανοίκειων, που περνούν σε μακάρια αδράνεια μέσα από τις πιο μοναχικές ώρες. Μοιάζουν με θεούς από τους οποίους κανείς δεν ζητάει χάρη, τόσο ξένοιαστα μακάρια είναι. Αλλά τώρα η ανυπομονησία τους ζητάει να έρθουν στο φως, τα καλεί να βγουν από τους αστραφτερούς παραδείσους, να εισέλθουν σε κάποια θλιβερή μοναξιά κι εκεί, στο κατώφλι, αυτά νιώθουν ντροπή. Και ζητούν να περιβληθούν από ένα τοπίο, ή θέλουν να κρατήσουν μία εμπειρία, σαν μάσκα, μπροστά από το πρόσωπό τους, οι μυστικοί αυτοί πρίγκιπες. Κι έτσι, κρυμμένα πίσω από συμβάντα και εικόνες, αφημένα να τα μαντέψουν οι φοβισμένοι και οι ευσεβείς, άγνωστα προς όλους όσοι δεν έχουν γνωρίσει το βάθος, έρχονται διασχίζοντας τη ζωή: τα ποιήματα.

 

Rainer Maria Rilke, Μικρά Δοκίμια για την Τέχνη, εκδ. Printa. Απόσπασμα από το Γράμμα σε μία νέα ποιήτρια.

 

Αϋπνία

tarkovskypola1

Τις νύχτες τρίζουν τα έπιπλα.

Κάπου στάζει απ’ τη σωλήνα.

Από το καθημερινό βάρος στους ώμους

Εκείνη τη στιγμή ελευθερώνονται,

Εκείνη τη στιγμή παραδίδονται στα πράγματα

Οι άφατες ανθρώπινες ψυχές,

Και τυφλές,

βουβές,

κουφές,

σκορπίζονται στους ορόφους.

Εκείνη τη στιγμή το ρολόι της πόλης

Στέλνει τα δευτερόλεπτα

εδώ
κι εκεί,

και ανεβαίνουν με τον ανελκυστήρα ζωντανοί,

τρυφεροί
και μισοζώντανοι,
Περιμένουν στα σκοτάδια, εκεί που στάζει το νερό,

Βγάζουν από τις τσάντες τα ποτήρια

Και χορεύουν σα τσιγγάνοι,

Στέκονται πίσω από τις πόρτες, σα συμφορά,

Τρυπώντας αργά μπαίνουν στις υδρορροές

Κι αμέσως κόβουν τα καλώδια.

Σύντομα όμως – θα γίνουν πιστωτές,

Κι ήρθαν για πάντα, για πάντα,

Κι έφεραν τους λογαριασμούς.

Αδύνατον

Να κάνεις μια τρύπα στο νερό, χωρίς να έχει κοιμηθεί, να κοπανίζεις αέρα,

Είναι αδύνατο να αποκοιμηθείς, – πόσο ταραγμένη

Είναι τούτη η νύχτα που δεν μας αφήνει σε ησυχία.

 

 

[Arseny Tarkovsky, Αϋπνία (μτφ. Δ. Β. Τριανταφυλλίδης) || Andrei Tarkovsky, Instant Light:Tarkovsky Polaroids]

[Ευχαριστώ: http://logotexnikesmikrografies.blogspot.gr/]

Η Ποίηση

 

pablo-neruda-00123

Κάποτε με πλησίασε

η ποίηση. Δεν ξέρω, δεν ξέρω,

αγνοώ από πού ‘ρθε,

απ’ τον χειμώνα αν κατέβηκε

ή τάχα απ’ τα ποτάμια.

Δεν ξέρω από πού αλλά ούτε και πότε,

όχι, δεν ακούστηκαν φωνές, ούτε

λόγος υπήρξε ούτε σιωπή∙

κι όμως μ’ έκραξε κάτω απ’ το δρόμο,

απ’ το σύγκλαδο πάνω της νύχτας –

μ’ έκραξε εμένα, ξαφνικά

και όλως εξ απροόπτου,

ανάμεσα σ’ άλλους πολλούς,

ανάμεσα από φλόγες σφοδρότατες∙

μα μ’ έκραξε και μόνον μου

κατά την επιστροφή μου,

εκεί όπου είταν να πάω∙

την είδα που δεν είχε όψη∙

πήγα κοντά και μ’ ακούμπησε.

~

Δεν ήξερα τι λένε

σ’ αυτές τις περιστάσεις,

το στόμα μου

ούτε γρυ δεν έβγαλε,

τα μάτια μου μέναν τυφλά,

και κάτι χτύπαγε σφοδρά μες στο στήθος μου,

πυρετός ή πλανημένη αιώρηση∙

κι έτσι συνήθισα να ‘μαι μόνος

αφ’ ότου ανέλυσα

εκείνο το έγκαυμα,

κι έπιασε κι έγραψα

τους πρώτους μπερδεμένους μου στίχους,

άτσαλους, άμορφους, ένα τέλειο

τίποτα,

ή πεντακάθαρη σοφία

ενός που δεν καταλαβαίνει τίποτα∙

πλην ξάφνου είδα

ν’ ανοίγουν

και ν’ αποκαλύπτονται

οι ουρανοί,

οι πλανήτες,

γλώσσες φυτών να κυματίζουν,

το σκότος διάτρητο,

σα σουρωτήρι,

κι από μέσα του να στραγγίζουνε

βέλη, φωτιές, λουλούδια,

η νύχτα που όλα τα κατέχει και τα κατελεί,

το σύμπαν εν όλω, ακέραιο.

~

Κι εγώ, ένα ον

ανθρώπινο, μικρό,

μεθυσμένο ανθρωπάκι στο κενό

με το μέγα έναστρο διάστημα,

είδωλο ο ίδιος του κενού,

ομοίωμα του μυστικού του κώδικα,

ένιωσα πολλοστημόριο να ‘μαι

της αβύσσου,

και κουτρουβαλώντας με όλα τ’ αστέρια αντάμα

βρήκα την καρδιά μου εν τω άμα

να ‘ναι κυριολεκτικώς στο έλεος του ανέμου.

 

Pablo Neruda, Η Ποίηση (Η στείρωση των αστέρων – πενηντατέσσερα ποιήματα του έρωτα και του θανάτου, εκδ. Τυπωθήτω – Λάλον Ύδωρ, μτφ. Γ. Κεντρωτής. Τίτλος πρωτοτύπου: La poesia. Απ’ τη συλλογή Memoria de Isla Negra (1964).

Παραλλαγές στο ίδιο θέμα: Ch. Bukowski – e.e. cummings

charles-bukowski-hulton-getty

Ένας άντρας και μια γυναίκα στο κρεβάτι στις 10 το βράδυ

Νιώθω σαν κουτί σαρδέλες, είπε.
Νιώθω σαν τσιρότο, είπα.
Νιώθω σαν σάντουιτς με τόνο, είπε.
Νιώθω σαν φέτα τομάτα, είπα.
Νιώθω σαν να ‘ρχεται βροχή, είπε
Νιώθω σαν να ‘χει σταματήσει το ρολόι, είπα.
Νιώθω σαν να ‘ναι ξεκλείδωτη η πόρτα, είπε.
Νιώθω σαν να πρόκειται να εισέλθει κανένας ελέφαντας, είπα.
Νιώθω σαν να πρέπει να πληρώσουμε το νοίκι, είπε.
Νιώθω σαν να πρέπει να βρούμε καμιά δουλειά, είπα.
Νιώθω σαν να πρέπει να βρεις καμιά δουλειά, είπε.

Δε νιώθω πως πρέπει να δουλέψω, είπα.

Νιώθω σαν να μη νοιάζεσαι για μένα, είπε.
Νιώθω σαν να πρέπει να κάνουμε έρωτα, είπα.
Νιώθω σαν να ‘χουμε παρακάνει έρωτα, είπε.
Νιώθω σαν να πρέπει να κάνουμε κι άλλο, είπα.
Νιώθω σαν να πρέπει να βρεις δουλειά, είπε.
Νιώθω σαν να πρέπει να βρεις εσύ δουλειά, είπα.
Νιώθω σαν να θέλω ένα ποτό, είπε.
Νιώθω σαν να θέλω ένα ουίσκι, είπα.
Νιώθω σαν να ‘πρεπε να τελειώσουμε με το κρασί, είπε.
Νιώθω πως τώρα είσαι σωστή, είπα.
Νιώθω σαν να κλατάρω, είπε.
Νιώθω σαν να μου χρειάζεται ένα μπάνιο, είπα.
Νιώθω σαν να σου χρειάζεται ένα μπάνιο, είπε
Νιώθω σαν να πρέπει να μου τρίψεις την πλάτη, είπα.

Νιώθω σαν να μη μ’ αγαπάς, είπε.
Νιώθω σαν να σ’ αγαπώ, είπα.
Νιώθω αυτό το «πράγμα» μέσα μου, είπε.
Νιώθω αυτό το «πράγμα» μέσα σου, είπα.
Νιώθω σαν να σ’ αγαπώ τώρα, είπε.
Νιώω σαν να σ’ αγαπώ περισσότερο απ’ όσο εσύ, είπα.
Νιώθω υπέροχα, είπε, θα ουρλιάξω.
Νιώθω σαν να μπορούσα να το κάνω αιωνίως, είπα.
Νιώθω πως μπορείς, είπε.
Νιώθω πως έρχεται, είπα.
Νιώθω πως έρχεται, είπε.

Charles Bukowski, Ένας άντρας και μια γυναίκα στο κρεβάτι στις 10 το βράδυ (Υπεραστικό Μεθύσι, εκδ. Απόπειρα, μτφρ. Γ. Μπλάνας).

cummings

16.

να τ’ αγγίξω είπε αυτός
(θα τσιρίξω είπε αυτή
μια φορά είπε αυτός)
απαλά είπε αυτή

(να το δαγκώσω είπε αυτός
πόσο είπε αυτή
δυνατά είπε αυτός)
με πονά είπε αυτή

(έλα πια είπε αυτός
όχι βαθιά είπε αυτή
τι μου ζητάς είπε αυτός
να με κοιτάς είπε αυτή)

να συνεχίσω είπε αυτός
(θα σε μισήσω είπε αυτή
αν σε φιλήσω είπε αυτός
θα σε αφήσω είπε αυτή)

παίρνεις χάπι είπε αυτός
είναι αγάπη είπε αυτή
είσαι αναμμένη είπε αυτός
(είμαι θλιμμένη είπε αυτή

θα μου ‘ ρθει ίλιγγος είπε αυτός
ναι αλλά η σύζυγος είπε αυτή
σιγά τώρα είπε αυτός)
κοιτάς την ώρα είπε αυτή

(πως βογκάς είπε αυτός
μη σταματάς είπε αυτή
πιο δυνατά είπε αυτός)
πιο αργά είπε αυτή

χύνω! Είπε αυτός
σβήνω είπε αυτή
είσαι δικιά μου! είπε αυτός
είσαι δικός της! είπε αυτή.

e.e. cummings, 16 (33x3x33 Ποιήματα-Δοκίμια-Θραύσματα, εκδ. Νεφέλη, μτφρ: Χ. Βλαβιανός.)


					

Οι Δεινόσαυροι, Εμείς

BUKOWSKI2

Γεννημένοι έτσι
να είμαστε έτσι
καθώς τα ασβεστωμένα πρόσωπα χαμογελούν
καθώς ο κ. Θάνατος γελά
καθώς οι ανελκυστήρες κόβονται
καθώς τα πολιτικά τοπία διαλύονται
καθώς το αγόρι στο σούπερ μάρκετ έχει πτυχίο πανεπιστημίου
καθώς τα μολυσμένα ψάρια ξεστομίζουν τις μολυσμένες προσευχές τους
καθώς ο ήλιος κρύβεται

είμαστε
γεννημένοι έτσι
να είμαστε έτσι
με αυτούς τους προσεκτικά τρελούς πολέμους
με την όψη σπασμένων παραθύρων σε εργοστάσια να ατενίζουν το κενό
με μπαρ όπου οι θαμώνες δεν μιλούν πλέον μεταξύ τους
με τσακωμούς που καταλήγουν σε πυροβολισμούς και μαχαιρώματα

γεννημένοι έτσι
με νοσοκομεία που είναι τόσο ακριβά που είναι φθηνότερο να πεθάνεις
με δικηγόρους που χρεώνουν τόσο ακριβά που είναι φθηνότερο να δηλώσεις ένοχος
σε μια χώρα όπου οι φυλακές είναι γεμάτες και τα τρελοκομεία κλειστά
σε έναν τόπο όπου οι μάζες ανυψώνουν ηλίθιους σε πλούσιους ήρωες

γεννημένοι μέσα σʼ αυτό
περπατώντας και ζώντας μέσα σʼ αυτό
πεθαίνοντας λόγω αυτού
μένοντας άφωνοι λόγω αυτού
ευνουχισμένοι
έκλυτοι
αποκληρωμένοι
λόγω αυτού
εξαπατημένοι από αυτό
χρησιμοποιημένοι από αυτό
εξευτελισμένοι από αυτό
εξοργισμένοι και απηυδισμένοι από αυτό
βίαιοι
απάνθρωποι
λόγω αυτού

η καρδιά έχει μελανιάσει
τα δάχτυλα πλησιάζουν το λαιμό
το όπλο
το μαχαίρι
τη βόμβα
τα δάχτυλα τείνουν προς έναν μη αποκρυνόμενο θεό

τα δάχτυλα πλησιάζουν το μπουκάλι
το χάπι
τη σκόνη

γεννημένοι σʼ αυτό το θλιβερό θανατικό
γεννημένοι με μια κυβέρνηση με 60 χρονών χρέος
που σύντομα δε θα είναι ικανή να αποπληρώσει τους τόκους αυτού του χρέους
και οι τράπεζες θα καούν
το χρήμα θα καταστεί άχρηστο
θα υπάρξουν φανερές και ατιμώρητες δολοφονίες στους δρόμους
θα υπάρξουν όπλα και περιπλανώμενοι όχλοι
η γη θα είναι άχρηστη
η τροφή θα γίνει μια φθίνουσα απόδοση
η πυρηνική ενέργεια θα έρθει στην κατοχή των πολλών
εκρήξεις θα σείουν ακατάπαυστα τη γη

ραδιενεργά ρομπότ θα κυνηγούν το ένα το άλλο
οι πλούσιοι και οι επίλεκτοι θα παρακολουθούν από τους διαστημικούς σταθμούς
η Κόλαση του Δάντη θα μοιάζει με παιδική χαρά

ο ήλιος θα κρυφτεί και θα είναι νύχτα παντού
τα δέντρα θα πεθάνουν
η βλάστηση όλη θα πεθάνει
ραδιενεργοί άνθρωποι θα τρώνε τη σάρκα ραδιενεργών ανθρώπων
η θάλασσα θα μολυνθεί
οι λίμνες και τα ποτάμια θα εξαφανιστούν
η βροχή θα είναι ο επόμενος χρυσός

σαπισμένα πτώματα ανθρώπων και ζώων θα ζέχνουν στο σκοτεινό άνεμο

οι λίγοι τελευταίοι επιζήσαντες θα μολυνθούν από νέες και φρικιαστικές ασθένειες
και οι διαστημικοί σταθμοί θα καταστραφούν από δολιοφθορές
την έλλειψη προμηθειών
το φυσικό φαινόμενο της φθοράς

και θα υπάρξει η πιο όμορφη σιγή από ποτέ

γεννημένη από αυτό

ο ήλιος ακόμα εκεί κρυμμένος

να περιμένει το επόμενο κεφάλαιο.

Charles Bukowski, «Οι Δεινόσαυροι, Εμείς»

[ Ευχαριστώ: www.poiein.gr ]

Πρώτα -πρώτα η ποίηση

IMG_0042-0.JPG

Η πρώτη αλήθεια είναι ο θάνατος. Απομένει να μάθουμε ποια είναι η τελευταία. Η αίσθηση του «γυρισμού των πραγμάτων» μου είναι οικεία, ίδια καθώς το κύμα της Ποίησης που έλεγα πριν ότι τ’ αφήνω να χτυπά μακριά στην πρώτη μου νεότητα και να ξαναγυρίζει εκεί που περιμένω λιγοστεμένος κάθε φορά και περισσότερο, αλλ’ ορθός – καθώς το θέλησα. Ένας αμετανόητα ερωτευμένος· που πηγαίνω πάντα νωρίτερα στο σημείο το κρυφό της συνάντησης, με την ίδια λαχτάρα, το ίδιο σφίξιμο στο λαιμό, το ίδιο βημάτισμα επάνω – κάτω και περιμένω… Τι; Ίσως αυτό, θα έλεγα, που αν δεν ανέβει να γίνει δάκρυο, πήζει στο στήθος και βαραίνει και ο κόσμος όλος άξαφνα φαίνεται τόσο γλυκός και τόσο πικρός μαζί. Κάποτε είναι μια κοπέλα· κάποτε, πάλι, δυο – τρεις στίχοι· πολλές φορές, άπλα και μόνον το καλοκαίρι.

Τα πιο ανεπαίσθητα σημάδια, τα πιο αόρατα- ο τρόπος που γέρνει λίγο πιο λοξά ένα πουλί, που φωνάζει λίγο πιο δυνατά ο γιαουρτάς το δειλινό στον κατηφορικό δρόμο, που μπαίνει απ’ τ’ ανοιχτό παράθυρο αναπάντεχα μια μυρωδιά καμένου χόρτου (που βρέθηκε; από που να ‘ρχεται;) -, παίρνουν ολάκερη τη σημασία τους, λες κι έχουν αποστολή τους μοναδική να με πείσουν ότι, οπού να ‘ναι, σήμανε ο ερχομός της αγαπημένης. Να γιατί γράφω. Γιατί η Ποίηση αρχίζει από κει που την τελευταία λέξη δεν την έχει ο Θάνατος. Είναι η λήξη μιας ζωής και η έναρξη μιας άλλης, που είναι η ίδια με την πρώτη άλλα που πάει πολύ βαθιά, ως το ακρότατο σημείο που μπόρεσε να ανιχνεύσει η ψυχή, στα σύνορα των αντιθέτων, εκεί που ο Ήλιος κι ο Άδης αγγίζονται. Η ατελεύτητη φορά προς το φως το Φυσικό, που είναι ο Λόγος, και το φως το Άκτιστον, που είναι ο Θεός. Γι’ αυτό γράφω. Γιατί με γοητεύει να υπακούω σ’ αυτόν που δε γνωρίζω, που είναι ο εαυτός μου ολάκερος, όχι ο μισός – που ανεβοκατεβαίνει τους δρόμους και «φέρεται εγγεγραμμένος στα μητρώα αρρένων του Δήμου».

Είναι σωστό να δίνουμε στο άγνωστο το μέρος που του ανήκει· να γιατί πρέπει να γράφουμε. Γιατί η Ποίηση μας ξεμαθαίνει από τον κόσμο, τέτοιον που τον βρήκαμε: τον κόσμο της φθοράς, που έρχεται κάποια στιγμή να δούμε ότι είναι η μόνη οδός για να υπερβούμε τη φθορά, με την έννοια που ο Θάνατος είναι η μόνη οδός για την Ανάσταση. Μιλώ, το καταλαβαίνω, σα να μην έχω το δικαίωμα, σα να ντρέπομαι σχεδόν που αγαπώ τη ζωή. Κάποτε, είναι η αλήθεια, μ’ εξαναγκάσανε και σ’ αυτό. Κανείς δεν ξέρει, δεν ανακάλυψε ποτέ, από που κρατάει το πάθος του ανθρώπου να μισεί τη δυνατότητα της ίδιας του της σωτηρίας. Είναι που ίσως θα ήθελε να μην το ξέρει άλλα παρ’ όλ’ αυτά το ξέρει πως υπάρχει· και πως είναι αυτός η αιτία που δεν μπορεί μήτε να την πλησιάσει μήτε να την υπερβεί. Θέλουμε δε θέλουμε, είμαστε όλοι μας δέσμιοι μιας ευτυχίας, που από δικό μας λάθος αποστερούμαστε. Να από που ξεπηδά η προαιώνια λύπη της αγάπης.
[…]
Έτσι, ανάμεσ’ από το αδιάφορο «μεγάλο κοινόν» και τις «εχθρικές Εξουσίες» πέρασα όπως ανάμεσ’ απ’ τις Συμπληγάδες. Κι ότι δεν υπάρχει χρυσόμαλλο δέρας είναι ψέματα· ο καθένας από μας είναι το χρυσόμαλλο δέρας του εαυτού του. Κι ότι δεν αφήνει ο θάνατος να το δούμε, και να τ’ αναγνωρίσουμε, είναι απάτη· πρέπει ν’ αδειάσουμε το θάνατο απ’ αυτά που τον έχουν παραγεμίσει, να τον φτάσουμε στην απόλυτη καθαρότητα, για ν’ αρχίσουν να ξεχωρίζουν μέσ’ απ’ αυτόν τ’ αληθινά βουνά και η αληθινή χλόη, ο γδικιωμένος κόσμος γιομάτος δροσοσταλίδες που λάμπουν καθαρότερες από τα πιο πολύτιμα δάκρυα.

Να τι είναι αυτό που περιμένω κάθε χρόνο, με μια ρυτίδα περισσότερο στο μέτωπο, μια ρυτίδα λιγότερο στην ψυχή: την πλήρη αντιστροφή, την απόλυτη διαφάνεια…

Ο. Ελύτης, Ανοιχτά Χαρτιά (εκδ. Ίκαρος) – απόσπασμα